#12 pamiętaj o świeżości i pierwszeństwie

Do jakiego stopnia masz pewność, że potrafisz obiektywnie ocenić pracę pisemną ucznia lub jego ustną wypowiedź? Co ma wpływ na to, jaką ocenę dajesz? 

Dwa poznawcze efekty mające ogromny wpływ na to, jak oceniamy naszych uczniów to efekt świeżości i efekt pierwszeństwa. Lepiej zauważamy i zapamiętujemy informacje, które dotarły do nas jako pierwsze, na początku – to tzw. efekt pierwszeństwa, a także te na końcu – tak działa efekt świeżości. Tak działa ludzki umysł - ma to wielki wpływ na to, jak się uczymy ale także jak oceniamy. Nauczyciel powinien być tego świadomy. 

W procesie oceniania liczy się kolejność informacji docierających do Ciebie, kiedy oceniasz ucznia. Najważniejsze są te, które docierają na początku i na końcu – dotyczy to zarówno wypowiedzi ustnych jak i prac pisemnych. 

Z efektem pierwszeństwa mamy do czynienia wtedy, gdy na początku odpowiedzi lub na początku pisemnej pracy zdania i wypowiedzi ucznia mają większy wpływ na ogólną ocenę niż kolejne jego fragmenty. Gdy podoba nam się początkowa część dłuższej wypowiedzi, to przy wystąpieniu pewnych warunków dobrze ocenimy ją w całości i odwrotnie – niska ocena pierwszego fragmentu może być przyczyną niskiej oceny całego wystąpienia lub pracy pisemnej.

Uleganie efektowi pierwszeństwa jest silniejsze w sytuacji trudnej do oceny, np. dużo osób na egzaminie, dużo prac do sprawdzenia, brak kategorii do oceny pytań otwartych.

Z drugiej strony końcowe, ostatnie informacje nabierają większego znaczenia, kiedy np. z powodu przerw lub zajmowania się innymi sprawami nie oceniamy danej pracy w sposób ciągły. Jest to efekt świeżości.

Pomocne w przezwyciężeniu powyższych efektów jest m.in. świadome przeglądanie środkowych fragmentów pisemnych opracowań, skupianie uwagi na całości wypowiedzi ucznia, kategoryzowanie danych ze względu na ich treść, co zmniejsza znaczenie ich kolejności. 

W tym tygodniu zwracaj na to szczególną uwagę - ze świadomością przypatrz się temu, czy efekt świeżości i pierwszeństwa wpływają na Ciebie i Twoje ocenianie w szkole.